Pierwsza pomoc

Pod pojęciem pierwszej pomocy rozumiemy szybkie, zorganizowane działanie prowadzone przez osoby (osobę) z otoczenia ofiary nieszczęśliwego wypadku. Sprawne i kompetentne działanie przy udzielaniu pierwszej pomocy ma bardzo często decydujące znaczenie dla dalszych rezultatów leczenia przez fachowy personel medyczny – często decyduje o życiu osoby poszkodowanej. Pierwszej pomocy zwykle udziela się na miejscu wypadku. Jeżeli świadkami wypadku jest więcej osób, jedna z nich powinna objąć kierownictwo akcją ratowniczą do czasu przybycia pomocy fachowej.

Art. 162. § 1. Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997, Nr 88, poz. 553 z późn. zm.)

„Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażania siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Postępowanie osoby (osób) ratującej powinno wyglądać następująco:

1. ocena zdarzenia, podjęcie działania;
2. jak najszybsze usunięcie czynnika działającego na poszkodowanego;
3. ocena zaistniałego zagrożenia dla życia poszkodowanego;
4. sprawdzenie tętna;
5. sprawdzenie oddechu oraz drożności dróg oddechowych;
6. ocena stanu przytomności;
7. ustalenie rodzaju urazu (rany, złamania itp.);
8. zabezpieczenie chorego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego zagrożenia (np. wyniesienie poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych);
9. wezwanie pomocy fachowej (lekarza interwencyjnego, pogotowia ratunkowego itd.);
10. zorganizowanie transportu poszkodowanego (jeśli nie ma możliwości szybkiego dotarcia lekarza).

Musisz pamiętać, że:

Zadaniem osoby udzielającej pierwszej pomocy jest utrzymanie przy życiu poszkodowanego i niedopuszczenie do powstania dalszych powikłań do chwili przybycia lekarza bądź karetki pogotowia ratunkowego.

ZRANIENIA:

W przypadku zranienia pierwszą czynnością jest:

• natychmiastowe zatrzymanie krwotoku;
• zabezpieczenie rany przed zakażeniem poprzez oczyszczenie okolic rany (głębokich ran nie należy przemywać żadnymi płynami antyseptycznymi ani wycierać, a jedynie pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować);
• w przypadku rany zanieczyszczonej spłukać obficie wodą utlenioną;
• miejsce zranione przykryć wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę;
• opatrunek umocować bandażem, przylepcem, chustą trójkątną – w zależności od wielkości zranienia;
• wszystkich chorych (zranionych) z poważniejszymi uszkodzeniami należy kierować natychmiast do szpitala; właściwa pomoc lekarska powinna być udzielona do 6-8 godzin od chwili zranienia.

Nie wolno wyjmować z ran ciał obcych ani grzebać w ranach.

Ranny, którego rany zanieczyszczone są ziemią lub kurzem, powinien obowiązkowo otrzymać surowicę przeciwtężcową.

KRWOTOKI:

Krwotokiem nazywamy szybki i obfity wylew krwi z uszkodzonego naczynia krwionośnego. Wypływanie krwi wolne i skąpe nazywamy krwawieniem.

Krwotoki w zależności od drogi wypływu dzielimy na:

• zewnętrzne – gdy krew wypływa na zewnątrz ciała, zarówno z ciała jak i otworów naturalnych (jama ustna, nos, odbytnica itp.)
• wewnętrzne – gdy krew dostaje się do jam ciała (np. jama opłucnej, jama otrzewnej itp.)

W zależności od rodzaju uszkodzonego naczynia wyróżniamy krwotoki:

• żylne,
• tętnicze,
• miąższowe (np. uszkodzenia wątroby, śledziony)
• mieszane (dowolne połączenia powyższych trzech typów)

Pierwsza pomoc:

Upływ krwi z tętnic zatrzymuje się doraźnie poprzez:

• ucisk krwawiącego naczynia palcami – tętnice przyciska się do kości powyżej miejsca zranienia,
• przy krwotokach z tętnicy szyjnej i skroniowej – ucisk poniżej miejsca zranienia,
• założenie opatrunku uciskowego – doraźnie zatrzymać krwawienie (ucisk palcami) – położyć kilkakrotnie złożony opatrunek jałowej gazy – mocno zabandażować

UWAGA: Opatrunku nasiąkniętego krwią nie należy usuwać a jedynie okryć czystym nałożonym na wierzch. Zaopatrzenie krwawiącej rany należy zawsze dokonywać w jednorazowych rękawiczkach ochronnych.

KRWAWIENIE Z NOSA:

W razie krwawienia z nosa należy przyjąć pozycję siedzącą z głową pochyloną do przodu. Skrzydełka nosa delikatnie ścisnąć dwoma palcami przez okres minimum 10 minut. Jeżeli krwawienie nie ustanie do 30 min. należy skontaktować się z lekarzem.

Krwotoki wewnętrzne (np. po upadku z wysokości, uderzeniu, zgnieceniu) – najważniejsze jest jak najszybsze przekazanie poszkodowanego fachowym służbom medycznym.

ZŁAMANIA:

Złamaniem jest przerwanie ciągłości kości np. na skutek urazu mechanicznego (złamanie może być także wynikiem procesu chorobowego).

Objawy   złamania:

• znaczna bolesność w miejscu urazu nasilająca się przy dotyka­niu i wszelkich próbach ruchu;
• niemożność poruszania złamaną kończyną;
• zmiana zarysu kości, znaczna w złamaniach z przemieszcze­niem kości;
• przy złamaniu kręgosłupa – dodatkowo czasem porażenie kończyn górnych i dolnych;
• przy złamaniach żeber ból przy każdym oddechu, a także kaszel lub ucisk na klatkę piersiową;
• przy złamaniu miednicy ból przy siadaniu i przy każdej próbie wstania.

Pierwsza pomoc:

• założyć jałowy opatrunek na ranę (w przypadku złamania ot­wartego);
• unieruchomienie złamanej kończyny stosując zasadę unierucha­miania dwóch stawów sąsiadujących ze złamaniem (np. przy złamaniu kości przedramienia: staw nadgarstkowy i staw łok­ciowy); do unieruchamiania kończyn należy stosować spe­cjalne szyny druciane Kramera, a przy ich braku inne środki jak: deszczułki, chusty trójkątne, bandaże (sto­sowane np. przy unieruchamianiu zdrowej kończyny);
• przy złamaniu kończyn górnych, podudzia i żeber chorego można przenosić i przewozić w pozycji siedzącej, a przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa tylko w pozycji leżącej,
• przy złamaniu kręgosłupa chory musi być ułożony na twardym podłożu (np. deski, drzwi itp.),
• podać środki przeciwbólowe,
•  zapewnić transport do lekarza.

ZWICHNIĘCIA:

Zwichnięciem nazywamy częściowe lub całkowite prze­mieszczenie się jednej lub kilku kości w obrębie stawu. Oprócz przemieszczenia dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej i więzadeł.

Pierwsza pomoc

• przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw (np. z altacetu);
• unieruchomić go za pomocą szyny i opaski,
• podać środki przeciwbólowe,
• przewieźć chorego do lekarza (przy zwichnięciach stawów: ko­lanowego, biodrowego i skokowego – w pozycji leżącej).

OPARZENIA:

Oparzenia -to uszkodzenia tkanek miękkich (skóry, błon ślu­zowych a w oparzeniach głębszych także tkanki podskórnej i mięśni) spowodowane działaniem energii:

• cieplnej (wysoka temperatura),
• chemicznej (żrące, parzące związki chemiczne),
• elektrycznej (działanie prądu elektrycznego),
• promieniowania (promieniowanie podczerwone, elektromagne­tyczne wysokiej częstotliwości, laserowe, jonizacyjne).

Ze względu na głębokość uszkodzenia skóry lub tkanki podskór­nej wyróżnia się 4 stopnie oparzeń:

• I stopień – pojawienie się na skórze zaczerwienienia z to­warzyszącym piekącym bólem,
• II stopień – pojawienie się na podłożu rumieniowym pę­cherzyków wypełnionych płynem surowiczym oraz silnego bólu,
• III stopień – oparzenie dotyczy także tkanki podskórnej, skóra przybiera barwę białą, szarą lub ciemnobrązową,
• IV stopień – zwęglenie tkanek i daleko posunięta mar­twica.

Pierwsza pomoc:

• przerwanie kontaktu z czynnikami parzącymi;
• zmniejszyć występujący ból przez polewanie czystą zimną wodą przez kilkanaście minut (oprócz zmniejszenia bólu woda zapobiega powstawaniu głębokich oparzeń) oraz przez poda­wanie środków przeciwbólowych. W przypadku oparzenia związkami chemicznymi należy je zmyć pod silnym strumie­niem zimnej wody;
• zabezpieczyć oparzoną powierzchnię przed zakażeniem poprzez opatrunki (jałowa gaza) przy oparzeniach I, II i III stopnia małych powierzchni ciała oraz przykrycie czystymi prześcieradłami, serwetami, rozwiniętymi płatami gazy – przy opa­rzeniach dużych powierzchni ciała,
• zapewnić poszkodowanemu możliwie szybko opiekę lekarską.

ODMROŻENIA:

Odmrożenia są to uszkodzenia tkanek miękkich wywołane miejscowym   działaniem zimna.  

Rozróżnia się trzy stopnie odmrożeń:

• I   stopień   – zblednięcie i zdrętwienie odmrożonej części ciała, pieczenie skóry,
• II   stopień   – oprócz sinoczerwonego zabarwienia skóry pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowiczym,
• III   stopień  – dochodzi do martwicy tkanek.

Pierwsza pomoc:

• odmrożone miejsca stopniowo ogrzać (przy I stopniu),
•  nałożyć jałowy opatrunek (II, III stopień),
•  podać środki przeciwbólowe (II, III stopień),
•  przewieźć chorego do szpitala (II, III stopień),
• przy wszystkich stopniach odmrożenia podawać ciepłe płyny do picia.

PORAŻENIA PRĄDEM:

Działanie prądu na organizm człowieka może być:

• miejscowe, w postaci oparzenia,
• ogólne – w postaci zaburzeń rytmu serca, włącznie z niebezpieczeństwem zatrzymania krążenia.

Pierwsza pomoc

• natychmiast uwolnić porażonego spod działania prądu elektrycznego poprzez:
  • wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycz­nego,
  • odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem (należy pamiętać o stosowaniu przez ratującego odpowiedniego zabezpieczenia siebie przed porażeniem),
• w zależności od stanu porażonego zastosować odpowiednie czynności ratownicze:
  • przy zatrzymaniu oddechu – sztuczne oddychanie,
  • przy zatrzymaniu czynności serca – masaż serca,
  • przy oparzeniach, krwotokach, zranieniach itd. pos­tępować jak w takich przypadkach

SZTUCZNE ODDYCHANIE METODA USTA-USTA

Pierwszą czynnością jest zapewnienie drożności dróg oddechowych poprzez ułożenie poszkodowanego w pozycji na plecach na twar­dym podłożu oraz odchylenie głowy ku tyłowi. Kontrolujemy, czy w jamie ustnej nie ma przedmiotów zaburzających drożność dróg oddechowych, np. proteza, inne obce ciała,

1. prowadzący sztuczne oddychanie klęka za głową poszkodo­wanego po lewej stronie,
2. żuchwę wraz z głową odchylamy ku górze i ku tyłowi,
3. wdmuchiwanie powietrza do ust chorego każdorazowo po­przedzone jest głębokim wdechem ratownika. Prawidłowa ob­jętość wdmuchiwanego powietrza do płuc sygnalizowana jest uniesieniem się klatki piersiowej poszkodowanego,
4. przy każdorazowym wdmuchiwaniu powietrza do ust chorego należy zatykać mu nos palcami wolnej ręki,
5. po odjęciu ust od ust chorego klatka piersiowa na skutek sprężystości jej ścian opada i można usłyszeć szmer biernego wydechu poszkodowanego, częstotliwość sztucznego oddycha­nia wynosi około 12 razy na minutę.

POŚREDNI MASAŻ SERCA

Jest zabiegiem wykonywanym jednocześnie ze sztucznym oddycha­niem i obie te czynności muszą być ze sobą zsynchronizowane.

Kolejne czynności przy wykonywaniu masażu serca:

1. ratowany spoczywa w pozycji leżącej na wznak na twardym podłożu, tak jak przy prowadzeniu sztucznego oddychania,
2. prowadzący masaż serca klęka z prawej strony poszkodo­wanego,
3. dłonie ułożone jedna na drugiej kładziemy na 1/3 dolnej części mostka, mając wyprostowane przedramiona w obu stawach łok­ciowych,
4. ucisk wykonujemy dynamicznie, przenosząc ciężar tułowia na wyprostowane przedramiona,
5. warunkiem skuteczności masażu serca jest obniżenie się po­ziomu mostka o około 4 cm oraz pojawienie się tętna na ob­wodzie tzn. na tętnicach szyjnych lub udowych,
6.  masaż wykonywany jest z częstotliwością około 60 razy na minutę.

Jeżeli akcję reanimacyjną prowadzi jedna osoba, to po każdych dwóch wdechach reanimujący wykonuje ucisk na mostek około 10-12 razy, tak aby w ciągu minuty stosunek oddechów i uciśnięć wynosił jak około 12:60. Jeżeli akcja reanimacyjna prowadzona jest przez dwie osoby, to jedna prowadzi sztuczne oddychanie, a druga wyko­nuje masaż serca według schematu: 1 oddech – 5 uciśnięć.

Należy zaznaczyć, że akcję reanimacyjną należy prowadzić do czasu pojawienia się pomocy lekarskiej.

ZATRUCIA CHEMICZNE:

Ze względu na drogę wchłonięcia trucizny rozróżniamy zatrucia przez:

• drogi oddechowe,
• przewód pokarmowy,
• skórę.

Pierwsza pomoc:

Przy zatruciach drogą oddechową:

1. usunąć chorego z miejsca, w którym nastąpiło zatrucie i wy­nieść na świeże powietrze,
2. rozluźnić wszystkie uciskające części ubioru,
3. zdjąć odzież w przypadku zanieczyszczenia jej środkami trującymi,
4. zapewnić zatrutemu bezwzględny spokój,
5. zabezpieczyć chorego przed utratą ciepła przez okrycie go np. kocem,
6. w przypadku braku akcji serca i oddychania (bezwzględnie pa­miętając o skontrolowaniu drożności dróg oddechowych) roz­począć sztuczne oddychanie i masaż serca,
7. w razie wystąpienia drgawek zabezpieczyć chorego przed przegryzieniem języka (włożyć między zęby np. kawałek drewna).

Przy zatruciach drogą pokarmową:

1. usunąć truciznę z żołądka przez spowodowanie wymiotów (drażnienie palcem tylnej ściany gardła lub podanie do wypicia szklanki bardzo słonej wody),
2. podać odtrutkę (po ustąpieniu wymiotów) np. zwykłą wodę (rozcieńcza i zobojętnia truciznę), zawiesinę węgla aktywnego lub wodny roztwór białka kurzego (2 białka na szklankę wody),
3. ponownie spowodować wymioty.

Przy zatruciach przez skórę:

1. rozebrać zatrutego,
2. zmyć skórę strumieniem wody dbając o to, aby strumień wody ze spłukaną trucizną nie skaził zdrowych części ciała.

UWAGA: Jak najszybciej należy wezwać lekarza lub zapewnić transport chorego do szpitala. Podać lekarzowi nazwę substancji trującej, a przy truciznach nieznanych zebrać pierwsze wymiociny i przekazać lekarzowi, co umożliwi przeprowa­dzenie analizy i ułatwi leczenie.